Elburg, 'Joods monument'

Het 'Joods monument' in Elburg is opgericht ter nagedachtenis aan 21 joodse medeburgers die tijdens de Tweede Wereldoorlog door de bezetter zijn omgebracht. De namen van de 21 joodse slachtoffers luiden: D. Beem, E.Z. Beem, S. Beem , E. Cracau, G. Förster, J. Förster, L. Förster, S. Förster, H. van Hamberg , J. Steinhauer, B. de Hond , D.S.Z. de Hond , J. de Hond , K. de Hond , S. de Hond-Beem , A. de Lange , J. de Lange , M. de Lange , J. Vecht , S. Vecht-Levie en M. Vecht . Rond 1700 vestigden zich in Elburg de eerste joden. Zij waren voornamelijk afkomstig uit Duitsland en Bohemen. In het midden van de 18e eeuw was het beheer van de Bank van Lening in handen van een joodse koopman, die tevens slager was. In 1813 woonden er in Elburg circa twintig joodse gezinnen. Een aanzienlijk deel van de gezinshoofden was werkzaam in de handel, maar hun economische positie was niet bijster goed. Aanvankelijk werden de godsdienstoefeningen gehouden in een woonhuis. Daar werd ook het joodse onderwijs gegeven. Interne onenigheid leidde tot een splitsing in het begin van de 19e eeuw. Na de hereniging van de gemeente kon er in 1855 een nieuwe synagoge gebouwd worden, die bereikbaar was via een poortje in de Jufferenstraat. De joodse begraafplaats was gelegen op de Wandelingen, de huidige Oostwal. Hoewel de oudste grafzerk dateert uit 1768 hebben er vrijwel zeker ook vóór dat jaar begrafenissen plaatsgevonden. Naast een joodse godsdienstschool was er een genootschap voor thorastudie en een vrouwengenootschap voor het onderhoud van het interieur van de synagoge. In het begin van de twintigste eeuw telde de joodse gemeente van Elburg rond de honderd leden. Dit aantal nam sterk af door de beperkte economische mogelijkheden in de plaats. In 1938 woonden er nog enkele tientallen joden en was het godsdienstige leven kwijnende. Tijdens de bezetting is ongeveer de helft van de joodse inwoners van Elburg gedeporteerd en in de kampen in Polen omgebracht. De overigen wisten onder te duiken. De synagoge bleef in de oorlog onbeschadigd en heeft tegenwoordig een culturele functie. Sinds 1990 staat de tegenwoordig door de plaatselijke autoriteiten onderhouden joodse begraafplaats op de monumentenlijst. Onthulling Het monument is onthuld in mei 1985.