Amsterdam, Zigeunermonument

Het Zigeunermonument in Amsterdam herinnert aan alle Sinti en Roma die tijdens de Tweede Wereldoorlog door de bezetter zijn gedeporteerd en omgebracht. Vermoedelijk zijn er in de bezettingsjaren tussen de kwart en anderhalf miljoen Roma en Sinti vermoord. Het exacte aantal is niet te achterhalen, omdat er vaak in de papieren niet meer staat dan 'een aantal wagons zigeuners'. In 1936 verdwenen in Duitsland de eerste zigeuners in het Beierse concentratiekamp Dachau. Na december 1942 werden zij op last van Reichsführer SS en hoofd van de Duitse politie Himmler uit Duitsland en uit de bezette gebieden naar het Poolse vernietigingskamp Auschwitz-Birkenau getransporteerd. Op 14 mei 1944 werd in Nederland een telexbericht verstuurd aan de vijf gewestelijke politie-commandanten: 'Met het doel ener centrale aanhouding van alle in Nederland verblijvende personen, die het kenmerk der zigeuners bezitten, moeten met instemming van de Befehlshaber der Ordnungspolizei op dinsdag 16 mei te 7 uur alle zigeunerfamilies, alle kinderen inbegrepen, door personeel van de Nederlandse politie onverwijld naar het kamp Westerbork worden overgebracht. [...] Onder het bovenstaande vallen alle personen die op grond van hun uiterlijk, hun zeden en gewoonten, als zigeuner of als zigeunerhalfbloeden kunnen worden aangemerkt, zomede alle personen die naar de geaardheid der zigeuners rondtrekken. De op transport te stellen gezinnen mogen de nodige onder- en bovenkleding en mondvoorraad (mits door henzelf gedragen) medenemen.' Ondanks het feit dat Roma en Sinti niet of nauwelijks geadministreerd stonden, werden zij op verscheidene plaatsen door Nederlanders opgepakt. Via het doorgangskamp Westerbork belandden 245 zigeuners in Auschwitz-Birkenau. Van deze groep mensen zijn 190 vergast of bezweken. De eerste dag van augustus heeft voor Roma en SInti een bijzondere betekenis. In 1944 werden in de nacht van 31 juli op 1 augustus 5.000 zigeuners (mannen, vrouwen en kinderen) tegelijkertijd vergast in Auschwitz-Birkenau. Oprichting De oprichting van het monument was een initiatief van de Stichting ROM. Het is het eerste monument voor Roma en Sinti ter wereld. Het beeld is een geschenk van kunstenares Heleen Levano aan de Stichting ROM, die het op haar beurt aan de gemeente Amsterdam heeft aangeboden. Onthulling Het monument is onthuld op 25 november 1978 door initiatiefnemer Koko Petalo.