Niemieckie Zakłady Zbrojeniowe Spółka z o.o. Oddział w Lublinie

Korespondencja, wykazy, notatki, 1941-1944, 11 j.a. Plany i rysunki techniczne, 1941-1944, 9 j.a. Niemieckie Zakłady Zbrojeniowe - Spółka z o.o. - Oddział w Lublinie (Deutsche Ausrüstungswerke G.m.b.H. - Werk Lublin, w skrócie DAW) funkcjonowały w dystrykcie lubelskim w latach 1940-1944 poprzez sieć filii, tworzonych przy obozach koncentracyjnych. Wszystkie filie wchodzące w skład DAW podlegały zarządowi założonej 3 maja 1939 r. spółki mającej siedzibę w Berlinie przy Dreilindenstrasse, podległej z kolei grupie III C Głównego Urzędu Administracji i Gospodarki SS (Hauptamt Verwaltungs und Wirtschafts SS, w skrócie HAVW), zaś od lutego 1942 r. urzędowi IV grupy W (przedsiębiorstwa gospodarcze) Głównego Urzędu Gospodarki i Administracji SS (Wirtschafts Verwaltungs Hauptamt SS, w skrócie WVHA, który powstał z połączenia HAVW z Głównym Urzędem Budżetów i Budów - Hauptamt Haushalt und Bau). W 1944 r. w celu usprawnienia funkcjonowania spółki utworzono w Krakowie filię zarządu, której podlegały przedsiębiorstwa DAW w Bliżynie, Lublinie, Lwowie, Płaszowie i Radomiu na czele z SS-Obersturmführerem Wolfgangiem Mohwinkelem. W Lublinie już w 1939 r. szef policji i SS na obszar dystryktu zorganizował przy ul. Lipowej 7 obóz z przeznaczeniem dla ludności żydowskiej, w którym uruchomiono różnego rodzaju warsztaty produkcyjne. W grudniu 1940 r. na terenie obozu zlokalizowano filię DAW. Oprócz tego zakładu (Werk I) istniały także placówki na terenie b. lubelskiej wytwórni samolotów przy ul. Chełmskiej (Werk II-Flugplatz, utworzony w 1942 r.), natomiast w Puławach tartak, tzw. Werk III (po wstały w czerwcu 1943 r.). Na czele zakładów stali kierownicy (Betriebsleiter) podlegający kierownikowi przedsiębiorstwa (Werkleiter, początkowo był nim Riedel, następnie od grudnia 1941 r. SS-Untersturmführer Mohwinkel, od stycznia 1944 r. SS-Oberscharführer, następnie SS-Hauptscharführer Geisberger): SS-Obersharführer Mildner (Werk I), SS-Oberscharführer Martin Schramm (Werk II, następnie po likwidacji Werk II przeniesiony do Bliżyna), SS-Unterscharführer Otto Hantke, następnie SS-Oberscharführer Jost (Werk III). Równorzędne z nimi stanowisko podczas rozbudowy zakładów miał kierownik budowy SS-Oberscharführer Hausberg, podlegali im rekrutujący się spośród SS-mannów lub Niemców-cywilów majstrzy. Zakłady, wykorzystujące pracę więźniów, prowadziły warsztaty branży metalowej, drzewnej, odzieżowej, zakład wytwórni papy (Dachpappenfabrik), drukarnię, introligatornię. Filia DAW w Lublinie przestała istnieć w wyniku wyzwolenia Lubelszczyzny przez Armię Czerwoną w lipcu 1944 r.