Spion Karel Nihom pleegt zelfmoord tijdens meidagen 1940
Eind jaren dertig proberen veel Duitse Joden de vervolging in nazi-Duitsland te ontvluchten. Nederland laat ze mondjesmaat toe. Joden in Nederland zetten zich in voor deze vluchtelingen, ze helpen ze de grens over en regelen opvang. Een van hen is de Joodse Karel Nihom uit Winterswijk. Hij helpt niet alleen Joodse vluchtelingen, Karel spioneert ook voor de Britten. De Duitse inval brengt hem in een lastige situatie.
Omkopen grensdouane
Na de Kristallnacht proberen veel Joden te vluchten uit nazi-Duitsland. Als reactie sluiten de Europese landen grotendeels hun grenzen. De Joodse vluchtelingen proberen daarna illegaal de grens over te steken. Ze kopen Duitse grensdouaniers om en belanden in Nederland. Als ze hier gepakt worden is Nederland meedogenloos, ze worden teruggestuurd. Dan begint het spel opnieuw, de Duitse beambten worden omgekocht en de vluchtelingen gaan opnieuw illegaal de grens over. Dit spel probeert Karel te voorkomen. Hij heeft goede contacten met de marechaussee en helpt zo vluchtelingen de grens over zonder dat ze worden teruggestuurd.
Gebeurtenis
Kristallnacht
De Kristallnacht was een door de nazi's georganiseerde pogrom tegen de joodse bevolking in Duitsland tijdens de nacht van 9 op 10 november 1938. De naam verwijst naar de glasscherven van de duizenden huizen, winkels, scholen en synagogen die tijdens de gewelddadigheden werden vernield.
Meer over Kristallnacht
Karel Nihom in 1938.Oorlogsbronnen | Oorlogsgravenstichting
In de nacht van 28 februari op 1 maart 1939 gooit een antisemitische klompenmaker een eierkool door het slaapkamerraam van Karel.Delpher | De Telegraaf | 22 maart 1939
Mens
Karel Nihom
Karel Nihom (Winterswijk, 6 oktober 1900 - Den Haag, 15 mei 1940) was grossier in chocolade en suikerwerken en een verzetsdeelnemer. Nihom werd op 6 oktober 1939 in Winterswijk gearresteerd en mocht niet meer in de grensstreek met Duitsland wonen. Hij verrichtte spionage-activiteiten voor de Britse Intelligence Service en bracht daarmee de neutraliteit van Nederland in gevaar. De Duitse contra-spionage was op de hoogte van zijn activiteiten. Nihom probeerde naar Engeland te vluchten maar dit mislukte. Op 15 mei 1940 maakte hij een einde aan zijn leven. Bron: WO2 Biografieën Netwerk Oorlogsbronnen.
Meer over Karel Nihom
Opvang vluchtelingen
De vluchtelingen worden in Nederland geholpen door het Comité voor Bijzondere Joodsche Belangen. De onderafdeling Comité voor Joodsche Vluchtelingen, waar Karel onderdeel van is, vangt ze op. De leiders zijn Abraham Asscher en David Cohen, de latere leiders van de Joodsche Raad. Financiering voor dit werk komt van de Joodse gemeenschap in Nederland. Zij betalen voor de opvang van de vluchtelingen en de bouw van Vluchtelingenkamp Westerbork in 1939.
Organisatie
Comité voor Bijzondere Joodsche Belangen
Het Comité voor Bijzondere Joodsche Belangen werd op 21 maart 1933 opgericht met als algemene doelstelling de Joodse belangen in Nederland te behartigen. De belangrijkste leiders van het Comité voor Bijzondere Joodsche Belangen waren Abraham Asscher en David Cohen.
Meer over Comité voor Bijzondere Joodsche Belangen
Affiche van het Comité voor Joodsche Vluchtelingen uit 1937.Oorlogsbronnen | NIOD
Affiche van het Comité voor Bijzondere Joodsche Belangen uit 1933.Oorlogsbronnen | NIOD
Spionage
Karel Nihom houd zich niet alleen bezig met hulp aan Joodse vluchtelingen. Hij spioneert ook voor de Britten. De Duitse overheid is hiervan op de hoogte en voert druk uit op de Nederlandse overheid om Karel te dwarsbomen. De Nederlandse overheid geeft toe om zo de neutraliteit te waarborgen. Karel wordt begin oktober 1939 opgepakt. Hij moet gedwongen verhuizen en op minimaal dertig kilometer van de grens af gaan wonen. In zijn eentje verhuist Karel naar Scheveningen, zijn gezin volgt pas in april 1940.
De Duitse inval in Nederland (1940) •
Duitse propagandabeelden van de inval in Nederland, die later zijn geconfisqueerd en voorzien van Amerikaans commentaar.
Mislukte vlucht
Na de Duitse inval raakt Karel in paniek, hij staat op de radar van de Duitse inlichtingendienst. Deze paniek is terecht, Karel staat op een Duitse lijst met Nederlanders die opgepakt moeten worden. Hij zou dus na de capitulatie van Nederland als een van de eersten opgepakt worden. Om zijn sporen zoveel mogelijk uit te wissen verbrandt hij op 14 mei thuis een heleboel documenten. Die nacht gaat Karel naar de haven, op zoek naar een schip wat hem naar Engeland kan brengen. Dit lukt niet. De volgende ochtend hangt Karel zichzelf op.
Gebeurtenis
Duitse inval in Zuid-Holland
In de vroege morgen van 10 mei 1940 vielen Duitse troepen Nederland binnen. Zij probeerden door middel van luchtlandingen de vliegvelden rondom Den Haag te veroveren. Ook werden er parachutisten gedropt bij de bruggen bij Moerdijk, Dordrecht en Rotterdam. Na het bombardement op Rotterdam en de capitulatie van Nederland kregen de Duitsers ook de vesting Holland in handen.
Meer over Duitse inval in Zuid-Holland
Karel en Johanna in 1925.Joods Monument
Mens
Johanna Nihom-Stern
Johanna Nihom-Stern (Schmallenberg, 22 juli 1898 - Utrecht, 1 april 1954) was getrouwd met Karel Nihom en van Joodse afkomst. Ze woonde met haar gezin in Winterswijk maar toen Karel wegens spionageactiviteiten moest verhuizen reisde zij hem na en kwam in de Maastrichtsestraat 101 in Scheveningen terecht. Johanna was actief in de illegaliteit en ging in onderduik. Ze werd in 1945 opgepakt maar kort daarna weer vrijgelaten. Haar zonen Rolf en Harry gingen ook in de onderduik toen de deportaties naar Westerbork begonnen. Ze verbleven twee jaar op een adres in Rheden en werden aldaar bevrijd. Na de oorlog begon Johanna een damesconfectiezaak in Utrecht. Bron: WO2 Biografieën Netwerk Oorlogsbronnen.
Meer over Johanna Nihom-SternVerzet
Karel's vrouw Johanna Nihom-Stern onthult aan de buurvrouw dat ze samen zouden gaan, maar Karel maakt alleen en zonder waarschuwing een einde aan zijn leven. De Duitsers zijn hier niet van overtuigd en denken dat hij ontkomen is naar Engeland. Ondertussen legt Johanna zich niet neer bij de bezetting, ze duikt onder in Utrecht en wordt daar actief in de Packard verzetsgroep. Hun zoons Rolf en Harry overleven in onderduik in Rheden.
Organisatie
Groep Packard
De spionagegroep Packard werd opgericht en geleid door de studenten natuurkunde aan de Technische Hogeschool in Delft, Henk Deinum en Marinus Vader. Deinum en Vader verzochten het Bureau Inlichtingen (BI) een plan te maken voor de telegrafische berichtenwisseling tussen bezet Nederland en de regering in Londen. Ze ontvingen een zender en een zendplan met de naam 'Plan Packard'. Doel was het oprichten van een stelsel van geheime zenders voor het versturen van synoptische weerberichten voor de Britse luchtmacht. De apparatuur werd geleverd vanuit Londen via agenten en door de TH Delft en Philips in Eindhoven. De groep Packard kreeg verschillende afdelingen in Den Haag, Amsterdam, Twente, Utrecht, Groningen en Maastricht.
Meer over Groep Packard
Zelfmoordgolf
Veel Joodse vluchtelingen voelen dezelfde dreiging na de Duitse inval. Zij hebben met eigen ogen gezien en soms zelfs moeten voelen waartoe de nazi's in staat zijn. Onder de Joden die vlak voor en na de Nederlandse capitulatie zelfmoord plegen zijn dan ook veel vluchtelingen. Velen doen dit in gezinsverband, zoals het gezin Bendix.
Nadat het gezin Bendix eerst nazi-Duitsland ontvlucht zijn probeert het nu visa voor de Verenigde Staten te bemachtigen. Al meerdere familieleden zijn ontsnapt naar de VS, maar het lukt het gezin niet om te ontkomen. Hans Joseph Bendix stapt samen met zijn vrouw Berthe, zijn zoon Hans-Joseph en zijn schoonzus Henriëtte uit het leven op 15 mei 1940. Ze draaien de gaskraan open in hun woning aan de Zandvoortse Brederostraat 98.
Gebeurtenis
Zelfmoordgolf mei 1940
De Zelfmoordgolf van mei 1940 vond tijdens en vlak na de Duitse inval plaats. Honderden, vooral Joodse, mensen besloten in de eerste oorlogsmaand de toekomst onder Duits bewind niet af te wachten en stapten uit het leven. Sommigen deden dat alleen, anderen met hun partner of gezin. Het aantal zelfdodingen was in de eerste oorlogsmaand vijf keer zo hoog als het gemiddelde van mei in andere jaren. Ook daarna pleegden Joden die geen uitweg zagen voor deportatie zelfmoord.
Meer over Zelfmoordgolf mei 1940
Foto van Hans Joseph Bendix uit het archief van de Vreemdelingendienst.Joodse Monument
Zelfdoding
In de meidagen van 1940 vinden 388 zelfdodingen plaats, waarvan 201 door Joden. Maar ook later stappen Joden uit het leven. Zij plegen zelfmoord wanneer de dreiging tot deportatie dichtbij komt, bijvoorbeeld in de vorm van een oproep of wanneer ontdekking dreigt tijdens de onderduik.
